تصرف

فهرست مطالب

• مقدمه

• دعاوی مالکیت

• دعاوی تصرف

  • مبنای قانونی

  • رفع تصرف عدوانی

  • رفع ممانعت از حق

  • رفع مزاحمت از حق

• شرایط اقامه دعوا

  • اثبات سبق تصرف

  • ارسال اظهارنامه

  • دعوای مستاجر

• تجدیدنظر و آثار آن

• نتیجه‌گیری

مقدمه

در نظام حقوقی ایران، دعاوی ملکی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: دعاوی مالکیت و دعاوی تصرف. آگاهی از این تفکیک، مسیر دادرسی را شفاف و از خودسرانه‌گی جلوگیری می‌کند.

دعاوی مالکیت

دعاوی مالکیت متوجه اثبات رابطه مالکانه خواهان نسبت به موضوع دعوا است.

• خواهان اسناد یا دلایل مالکانه ارائه می‌کند

• نمونه بارز: دعوای خلع ید

دعاوی تصرف

مبنای قانونی

قانون‌گذار با تنظیم مقررات دعاوی تصرف خواسته از هرج‌ومرج جلوگیری و نظم عمومی را حفظ کند. حتی مالک قانونی برای بازپس‌گیری ملک باید به دادگاه مراجعه نماید.

انواع دعاوی تصرف

1.  تصرف عدوانی

• خواهان: اثبات سبق تصرف

• خوانده: متصرف عدوانی

• موضوع: بازگرداندن کل یا بخشی از ملک

2.  ممانعت از حق

• سلب کامل حق انتفاع یا ارتفاق

• نمونه: ممانعت از عبور در راه اختصاصی

3.  مزاحمت از حق

• سلب جزئی یکی از شیوه‌های تصرف

• نمونه: نصب هواکش آشپزخانه در تراس همسایه

شرایط اقامه دعوا

اثبات سبق تصرف

خواهان باید سابقه تصرف یا استفاده بدون ممانعت را ارائه کند. در اموال مشاع، ممانعت یکی از شرکا حکم تصرف عدوانی دارد.

ارسال اظهارنامه

• ابتدا اظهارنامه به متصرف ابلاغ می‌شود

• پس از انقضای ۱۰ روز بدون خروج، عنصر غصب تحقق می‌یابد

دعوای مستاجر

در روابط موجر و مستأجر، تخلیه ملک از مسیر دعوای تخلیه انجام می‌شود و رفع تصرف عدوانی نسبت به مستأجر قابل استماع نیست.

تجدیدنظر و آثار آن

حکم دعاوی تصرف قابل تجدیدنظر است اما تجدیدنظرخواهی اثر تعلیقی بر اجرا ندارد. دستور موقت نیز بدون نیاز به تأمین یا تایید رئیس حوزه قضایی قابل صدور است.

نتیجه‌گیری

تمایز قائل شدن بین دعاوی مالکیت و تصرف، رعایت مبانی قانونی و آماده‌سازی اسناد مناسب، کلید موفقیت در دعوای ملکی است. بسته به نوع سلب حق (عدوانی، ممانعت یا مزاحمت)، مسیر دادرسی و مستندات لازم متفاوت خواهد بود.